Zagubiona Europa
Unia Europejska przechodzi przez trudny etap, który rozpoczął się wraz z niedawnymi kryzysami finansowymi, a następnie został zaostrzony przez pandemię i rosnącą globalną konkurencję.
Brak równomiernego rozwoju wśród państw członkowskich podważa jej autorytet, a trwające konflikty zagrażają jej stabilności.
Pytania o rolę UE, jej tożsamość i otwarte kwestie (w tym: transformacja energetyczna i zrównoważony rozwój, przyrost naturalny, dobrobyt i imigracja, harmonizacja podatków między państwami członkowskimi, polityka zagraniczna i obronność, kwestie etyczne i technologia, deficyt demokratycznych instytucji) dotykają codziennego życia całego systemu gospodarczego i społecznego: od firm po indywidualnych obywateli. Byłoby jednak abstrakcją zajmowanie się nimi bez wychodzenia od pilnej potrzeby, która dziś przede wszystkim zagraża całemu projektowi.

Pilna potrzeba pokoju
Poważne konflikty zbrojne, które wybuchły na granicach Europy, radykalnie wystawiają na próbę przyszłość europejskiego eksperymentu. Każdy wysiłek musi być skoncentrowany na zaangażowaniu na rzecz pokoju.
Warto spojrzeć wstecz na początki: u podstaw projektu europejskiego nie leżała gospodarka - obecnie dominująca - ale możliwość zbudowania stabilnego i trwałego pokoju. Współpraca między zwycięskimi i pokonanymi krajami po II wojnie światowej miała decydujące znaczenie dla położenia fundamentów pod wspólną przyszłość bez konfliktów, a gospodarka okazała się konkretnym środkiem do osiągnięcia tego celu. Niestety to, co miało być tylko środkiem, stało się celem.
Wybuch nowych wojen i wyścig zbrojeń w tragiczny sposób uświadamiają wszystkim ryzyko, na jakie jesteśmy narażeni: gdyby wojna się rozprzestrzeniła, bylibyśmy świadkami ostatecznej i nieuchronnej porażki projektu Unii, zagrażającej przyszłości całej rodziny ludzkiej, jak powtarza papież Franciszek. Nawet zaakceptowanie tej hipotezy jako możliwej lub nawet prawdopodobnej zaprzecza idealnemu fundamentowi, na którym zbudowano Europę.

Europa obywatelska na rzecz prawdziwej demokracji.
Aby zapewnić przyszłość pokoju i solidarności narodom Europy, ojcowie założyciele wyszli od koncepcji osoby jako „relacji”. Z czasem została ona zastąpiona przez bardziej abstrakcyjną koncepcję „jednostki”, zatomizowanej i rozdrobnionej, coraz bardziej bojaźliwej i łatwej do manipulowania. Pozostawiając miejsce dla coraz bardziej „inteligentnej” władzy technologicznej lub technokratycznych organów, które zastępują wolną dynamikę demokratyczną.
Musimy odzyskać koncepcję demokracji materialnej, która przekłada się na przyjęcie konkretnej odpowiedzialności za dobro wspólne. W tym kierunku oficjalne motto Unii: „Jedność w różnorodności”, wydaje się znaczące, odnosząc się do Europy narodów zdolnej do poszanowania i wzmocnienia specyfiki każdego państwa członkowskiego. Wręcz przeciwnie, jesteśmy świadkami niebezpiecznych ingerencji ze strony instytucji europejskich, które grożą zniszczeniem tradycji, kultur i gospodarek poszczególnych narodów.
Papież Franciszek mówił o „Europie, która w pełni docenia różne kultury, które ją tworzą, jej ogromne bogactwo tradycji, języków i tożsamości, które należą do jej narodów i ich historii; a jednocześnie jest w stanie, dzięki swoim instytucjom oraz inicjatywom politycznym i kulturalnym, zapewnić, że ta bardzo bogata mozaika tworzy spójne figury” (2023).

Front technologiczny
W czasach, gdy cała nadzieja spoczywa wyłącznie na postępie, nieliczni, którzy kontrolują dane i technologię, są w stanie wpływać na gospodarkę i finanse, a w konsekwencji na rządy i instytucje.
Rozwój technologiczny ma kluczowe znaczenie dla przyszłości Europy i dlatego musimy nadal podążać ścieżką wytyczoną przez EU AI Act. Jest to pakiet regulacji, który po raz pierwszy w systematyczny sposób próbuje przywrócić równowagę w wysoce konkurencyjnym, ale słabo uregulowanym sektorze. Konieczne jest również inwestowanie w odpowiednie szkolenia zawodowe, aby umożliwić firmom sprostanie ogromnym wyzwaniom sztucznej inteligencji i transformacji cyfrowej.

CZYTAJ TAKŻE: James Baldwin. Życie, które jest w tobie, decyduje

W takim scenariuszu kluczowe jest, aby wybory europejskie, które odbyły się w dniach 8-9 czerwca 2024 r. były wspierane przez propozycje polityczne i kandydatów, którym przede wszystkim leży na sercu idealny horyzont ukierunkowany konkretnie na wspólne dobro Europy, począwszy od niezachwianego zaangażowania na rzecz pokoju między wszystkimi narodami oraz godności i wolności każdego człowieka.
Mówiąc słowami papieża Franciszka: „Stopniowe i cierpliwe dzieło budowania zjednoczonej Europy, w obszarach, które najpierw były partykularne, a potem coraz bardziej ogólne, co miało w sobie inspirację? Jaki ideał, jeśli nie ten, by stworzyć przestrzeń, w której ludzie mogliby żyć w wolności sprawiedliwości i pokoju, szanując się nawzajem w różnorodności? Dziś ten projekt jest poddawany próbie w zglobalizowanym świecie, ale można go wznowić, czerpiąc z pierwotnej inspiracji, która jest bardziej aktualna i owocna niż kiedykolwiek nie tylko dla Europy, ale dla całej rodziny ludzkiej” (2023).